Mellom dei forunderlege ting ved dagens folkevandring frå Asia og Afrika til Europa er praksisen med å sende barn og ungdommar i førevegen. Det kan minne litt om barnekorstoget for 800 år sidan. Men medan forteljinga om dét kanskje berre er ein myte, er dagens barnevandringar reelle nok. I 2015 kom det heile 5300 einslege, mindreårige asylsøkjarar til Noreg; dei aller fleste gutar i tenåra. Krigen i Syria kan ikkje vere hovudårsaka, for berre ti prosent var derifrå. Men heile 3400, dvs 65 prosent, var frå Afghanistan, som meir eller mindre har hatt borgarkrig sidan 1970-talet; likevel ikkje særleg meir i 2015 enn året før, då det kom berre ein tidel. Sverige tok til samanlikning i mot heile 35000 barn og ungdommar under atten år utan følgje av føresette i 2015, av dei 3.777 frå Syria og 23.480 frå Afghanistan, dvs omlag same prosentvise fordeling som i Noreg for dette året. Dette var fem gonger fleire enn året før, då 7000 kom åleine. Den eksplosive auken i løpet av 2015 kan såleis ikkje ha skjedd pga intensivert krig i Midtausten, men fordi både den fysiske og mentale grensa til Schengen-området braut saman.

Det er klart at knapt éin einaste person kan gå på sine bein frå Afghanistan og hit, langt mindre dei nær 27.000 unge som i fjor tok denne reisa til Sverige eller Noreg utan følgje av vaksne slektningar. Dei var difor avhengige av transport, samt pengar og papir som gjorde reisa muleg. Foreldre og andre føresette, eller folk som ville tene pengar på ungdommane, må ha sytt for dette. Det er også UDI si oppfatning. I ein kollektiv kultur, der eldreråd av menn bestemmer det meste, har ikkje tenåringar noko dei skulle ha sagt. Slik sett er dei difor offer, nokre for krig, fleire for fattigdom og dei fleste for andre personars val. Men ein del av dei eldste tenåringane ser sikkert reisa også som ei muligheit for utdanning og eit betre liv i eit rikare land.

Kvifor vert så desse ungdommane sende ut på reise til Vest-Europa? Ein grunn kan vere å sikre avsendarane eit ankerfeste der, slik at dei sjølve kan kome etter pga reglane for familieinnvandring. Det var iallfall tilfelle med Abdulsalam Othman, som i 2011 reiste frå Somalia saman med ein eldre bror. Medan broren truleg drukna i Middelhavet, kom Abdulsalam via fengsel i Libya og opphald i Tunis etter kvart til Noreg. I 2012 søkte han om familieinnvandring for foreldra og ti sysken, som no var i Etiopia, og dei kom alle til Åmot i Modum kommune i fjor. Eksemplet illustrerer lønsemda, men også risikoen og kostnaden ved slik ei slik reise. Kor mange liknande saker som finst, er ikkje lett å finne svar på, men omfanget er iallfall så stort at det har fått eit eige namn, nemleg ankerbarn. Då regjeringa Stoltenberg i 2008 fekk vedteke 13 innstrammingar i retten til asyl, gjaldt eitt av dei einslege, mindreårige asylsøkjarar mellom 16 og 18 år:

«Det kan etter en individuell vurdering gis begrensede tillatelser uten rett til fornyelse, for enslige mindreårige søkere over 16 år som i dag får oppholdstillatelse kun fordi norske myndigheter ikke finner omsorgspersoner.»

Dei under 16 år får varig opphald, og det fekk også 93% av alle under 18 år som kom åleine i 2014, ifølgje denne VL-artikkelen. Fordelinga av vedtak i 2015 var slik.

Ein annan grunn for å sende barn og ungdommar ut på ei dyr og farleg reise, er at dette kan lønne seg i det lange løp, spesielt for dei som finansierer reisa eller for dei fleste som reiser; i beste fall for begge partar. Ungdommane føler iallfall eit sterkt press for å sende heim pengar frå første stund. I følgje mottaksleiar Tove Brorson på Hvalsmoen transittmottak lever somme av dei på sveltegrensa for å kunne greie dette.

Offentlege kostnader for kvar mindreårig i denne gruppa er i snitt 2 millionar kroner per år i Noreg; i Sverige godt under halvparten. Dei 5000 som kom til Noreg i 2015, vil difor gje ei ekstrautgift på 10 milliardar i året, knapt ein tredel av heile bistandsbudsjettet og sju gonger meir enn det som der er øyremerkt for syriske flyktningar i Midtausten.

Fordi mindreårige nesten alltid får positivt svar på søknad om asyl, har dette fungert som ein freistande snarveg til varig opphald i velferdsstatane i Nord-Europa også for personar over atten år. Lærar for innvandrarar gjennom ein heil generasjon, Olaf B. Halvorsen, gjev i boka «Gode formål – gale følger?» ei rekkje eksempel på kor lettlurte vi nordmenn er, og har sett eit sitat frå humrande, somaliske jenter som tittel på artikkelen sin: «Å, nordmenn er så dumme!» Men etter kvart har vi iallfall forstått at mange prøver å lyge seg til opphald ved å gje opp feil alder. Tannundersøking vart brukt til alderstesting frå 2002, men sjølv sju år seinare indikerte denne at 9 av 10 testpersonar var eldre enn dei gav opp, 75% eldre enn 18 år og halvparten over 20 år. Så seint som sist oktober fortalde UDI-direktør Frode Forfang til VG at éin av tre som vart testa, viste seg å vere eldre enn atten. Det har difor blitt nødvendig med tilbod om m.a. røntgenundersøking av handleddet for svært mange tvilstilfelle, slik det går fram av desse retningslinjene. Om den «mindreårige» takkar nei til testing, treng ikkje det få konsekvensar i form av avslag på søknaden, men det går sjølvsagt på truverdet laust.

Mest alvorleg var kanskje opplysninga i Dagbladet 31. januar om at 10.000 barn har blitt borte etter registrering i Europa berre dei siste to åra. Det er stabssjefen for Interpol som seier dette til den britiske avisa The Guardian. Sjølv om mange av dei truleg er komne fram til slektningar i Europa, er det grunn til å frykte at ein heil del også blir utnytta seksuelt, til svart arbeid eller annan kriminalitet av internasjonal mafia. Smugling av illegale immigrantar til Europa er i dag det mest lukrative kriminelle kan drive med. Det gjev eventyrleg gevinst med liten risiko for dei som står bak, og er tilsvarande kostbart for dei som betalar. For minst ein halv prosent av dei som gjev seg ut på denne reisa og sjanseseglasen, er prisen dei må betale reint uhyrleg, nemleg sitt eige liv.

Ein skulle difor tru det var i alles interesse å få slutt på smuglinga. Reisa er farleg og belastninga stor på ungdommane, både undervegs og etter at dei kjem fram, m.a. i form av einsemd og uvante omgjevnader. Sjølvmord er den mest vanlege dødsårsak mellom asylsøkjarar i Europa. For avsendarlanda representerer emigrantane ein gedigen hjerneflukt, for det er oftast dei mest ressurssterke som reiser. Kostnaden for mottakarland i Europa er stor i form av skyhøge utgifter og stadig større og meir mektige kriminelle nettverk, som gjev svart økonomi og sviktande statsinntekter. Og fattige kan ikkje få både i pose og sekk, stikk i strid med det mange trur. To millionar brukt på éin person her til lands, kunne gitt svært god hjelp til meir enn hundre der dei kom i frå, enten det er Syria, Somalia eller Afghanistan. Nett no er situasjonen mest kritisk og behovet størst i Syria og nabolanda.

Det einaste fornuftige og moralsk rette er difor å returnere mest alle som kjem, heim til foreldre og andre føresette, og gjere det klart at dette vil bli praksis i all framtid. Vil aktuelle land ikkje godta dette, trass løfte om økonomisk støtte, bør u-hjelp og annan stønad til dei gradvis bli fasa ut. Og reglane for familieinnvandring må vere dei same for alle, enten folk kjem som arbeidsinnvandrarar eller har fått asyl.

På vei til Norden.