Foto: Arnt Folgerø
Eg sit på ein treplatting ïnntil ei hytte langt inne i ein snødekt dal på Vestlandet i siste halvpart av april – gumlar på eit par sjokoladebitar og drikk iskaldt vatn frå ein plastkopp. Vatnet er henta frå bekken som fossar ut i en råk i det store fjellvatnet ved hytta, som ligg vel 400 meter over havet. Vatnet er så kaldt at eg må sila det sakte gjenom fortennene, og så mellom tunge og gane for å unngå den onde isinga i halsen og spiserøyret som kjennast om ein bælmar i seg iskald drikke. Det einaste som kan måla seg med dette friske bekkevatnet, er ein kald pils på ein varm somardag, tenkjer eg, men nett no er det ikkje noko som kan koma opp mot den drikken som sildrar gjennom kjeften på meg som ei himmelsk vederkveging. Det finst vel knapt noko land i verda med så mykje godt drikkevatn som Noreg. Den største og viktigaste ressursen her i landet?
Bekken har laga ein breid råk i isen framføre hytta, og eg lurar på kor lenge det vil gå før råken er vorten så stor at det ikkje er mogleg å koma seg på ski over vatnet til her eg sit. Med den solflaumen og dei høge temperaturane som rår om dagen, vil det ikkje taka lang tid – kan hende ei veke eller to. Isen er tjukk, bortimot tredve centimeter, anslår eg ved å kikka bort på iskanten i råken. Snøen ligg framleis metertjukk her inne i fjellheimen, medan marka er heilt fri for snø nede i lavlandet der det har vore forunderleg snøbart denne corona-vinteren.
Hytta er av det moderne slaget, med solpanel på taket for å skaffa strøm til hyttebuarane. På plattingen der eg sit med utsikt mot sør og med sola rett i glaninga, er det på den eine sida stabla fyringsved fint saman inntil veggen. Oppunder taket heng det ein gamal robåt på eit par stag som er festa til plankar i takskjegget. Båten ser ut til å hengja trygt der, men for tryggleiks skuld er den surra fast til staga med nokre taugtampar. Det er to vindauge og ei dør på hytteveggen bak meg, malt i kvitt, medan veggen er grå. Både vegg, vindauge og dør verkar å vera malt for ikkje så mange år sidan, ja heile hytta kan ikkje vera så gamal. Dei har ikkje nytta oljemaling, men vinylmaling, kan eg fastslå når eg ser nærmare etter. Det er eit teikn på at hytta stammar frå ”moderne tid”, slår eg fast med kjennarmine. Eg var tross alt i malarbransjen i 6-7 år ein gong i tida.
På veggen heng det eit termometer i skuggen, som syner 23 grader. Det kan nok vera rett temperatur på lufta her inne på plattingen som er vorten oppvarma av sola heile dagen, men den syner nok ikkje den verkelege temperaturen i skuggen, om ein held seg til meteorologane sine reglar for temperaturmåling. På andre sida av vatnet og eit par kilometer ned i dalen, heng det eit termometer som synte 10 plussgrader då eg rann forbi der tidlegare på dagen. Det gjev nok ei rettare temperaturmåling enn termometeret her på hytteveggen. Det er eit termometer som ser ut til å vera produsert lokalt. Ved dei ulike temperaturstrekane er det tekstar – ikkje skrivne av hytte-eigarane, men prenta inn i termometeret av dei som har laga instrumentet. Ved 20 plussgrader står det til dømes: Stovevarmt. Ved 40 pussgrader: Steikar egg i vinduskarmen. På minussida av termometeret les eg ved 35 minusgrader: ”Pissar spaserstokkar”, og ved 15 minusgrader: Is på Ratvikvatnet.
Eg er den einaste som i dag har kome over vatnet frå sør, men skispor syner at det er gått tre personar andre vegen. Skispora over isen fortel meg at den eine har skøyta seg bortover, medan dei to andre har gått i vanleg diagonalgang. Spora etter dei går forbi hytta og ut på isen og eg undrar meg kor dei kunne ha kome frå. For frå hytta og nordover, bort frå vatnet, er det fjell og ødemark heilt til Sunnmøre. Sidan dei berre har gått den eine vegen, må dei ha folk som møter dei med bil der eg starta turen min tidlegare på dagen, langt nede i dalen, tenkjer eg der eg legg ut på isen og byrjar på turen min attende i spora til dei tre langvegsfarande ski-lauparane. Underlaget er hardt, snøen har smelta ned i isen m,. på vatnet, men det er eit tynt lag med blaut skaresnø på toppen, noko som gjev grunnlag for å skøyta bortover isen. Eg kjem til å hugsa lange påsketurar i Nordmarka i Oslo der eg skøyta meg over isen kilometer etter kilometer i god fart, men merkar no at eg fort vert sliten og må gje meg med skøytinga. Det er for stor motstand og dårleg glid i det blaute snølaget på toppen, og eg legg snart om til vanleg diagonalgang, det beste for ein mann i framskreden pensjonsalder.
Det var amerikanaren Bill Koch som på 1980-talet revolusjonerte langrennssporten ved å skøyta på skia. Eg hadde skøyta på langrennsski lenge før den tida. På byrjinga av 1980-talet gjekk eg saman med kolleger frå NRK på ski opp på den høgaste fjelltoppen i Aust-Finnmark, Rastegaissa. På turen ned, på det lange, svakt hellande fjellplatået fra foten av Rastegaissa mot Levajok fjellstove, skøyta eg bortover, og dei andre forsvann fort bak meg til dei berre var som prikkar mot horisonten. Eg stansa for å venta på dei, og då dei tok meg att, sa den eine: ”Du er faen meg ikkje riktig klok, driv og skøytar på ski”. Men kva som var så gale med det, vart ikke sagt. Det som var gale, var nok at eg flaug forbi dei som ein vind. Eg hadde, som sagt, skøyta på ski i mange år. Men i motsetnad til Bill Koch, skjøna eg ikkje at det var mogleg å skøyta i motbakke og ikkje berre i flatt terreng, så der tapte eg høvet til å ha kunne vorte ein revolusjonær i langrennsidretten.
I dag er det eg som vert hengjande bak i skiløypene. Dei einaste eg greier å halda følgje med, er jamngamle pensjonistar, dei andre kan eg sjå langt etter. Her i den vestlandske bygda der eg held til for tida, er det mange, svært dyktige skilauparar, både unge og eldre. Dei skøytar alle saman og blæs forbi meg både i motbakkane og nedoverbakkane. Det er særleg mange jenter og kvinner i 15-30 årsalderen som pregar løypene. Dei dansar forbi meg med lette skøytetak, smekre og så formfulle at ein vert frista til å tenkja seg attende til yngre dagar. Eg kjem til å minnast ein ven av meg i Finnmark som i si tid drev med hardtrening på ski og som var fast deltakar i dei turlangrenna som vart arrangerte i fylket på ettervinteren. Han var ein kar som ikkje tålte å liggja bakom nokon, anten det var på trening eller i konkurranse, men med eitt unntak. Det var når han møtte det store kvinnelege skihåpet på staden, som var svært vakker og hadde ein uvanleg velforma bak.
-Møter eg ho i løypa, legg eg meg medvite bakom, brukte han å seia med eit uvanleg breidt glis til å vera han.
Etter det eg kan døma er det mange kvinner av nestan det same kroppslege og skidyktige kaliberet her i dalen som ski-vidunderet i Finnmark. Eg har på skiturane mine denne våren lagt merke til at det ikkje berre er kvinneleg dominans i løypene, men og at mange kvinner tek med seg dei mindreårige sønane og døtrene sine på skitur. Eventuelle fedre ser ein ikkje noko til, og det rimar bra med at mannen vert stadig meir usynleg i det norske samfunnet. Mannen er på god veg ut – han trengs jo eigenleg ikkje meir. Kvinnene er sjølforsørga med jobb og hus og heim. Om dei treng ungar, (men det er jo det stadig færre som gjer), så kan dei berre verta inseminerte på eit eller anna sjukehus, enkelt og greitt. Eit spørsmål som virrar rundt i hovudet på meg, er kva alle desse unge og flotte kvinnene gjer for å brødfø seg og dei ungane dei måtte ha, i ein tettstad på vel 3.000 innbyggjarar og ein kommune med om lag 6.000 busette. Rett nok er det mange frisørsalongar på staden, slik det er i alle småbyar her i landet, men det kan ikkje vera mange nok til å sysselsetja denne ”hæren” av spreke unge damer som flyg rundt i skiløypene i kommunen?
Det er rett nok eit lite sjukehus på tettstaden, ei underavdeling til sentralsjukehuset i denne delen av fylket, og der jobbar sikkert ein god del kvinner. Men eg kan likevel ikkje å få dette arbeidstilbudet til å rima heilt med alle disse flotte unge kvinnene ein kan sjå i skiløypene.
Men vent no – sjukehusa er jo offentlege arbeidsplassar, og det er vel i offentleg sektor ein må finna forklaringa på kvifor det er så mange kvinnelege arbeidsplassar i norske småkommunar? Eg las nyleg at offentlege arbeidsplassar utgjer nestan 32 prosent av alle arbeidsplassane i Noreg. Det er ”nestan” på nivå med Nord-Korea og bortimot dobbelt så mange som i nabolanda våre. I OECD-landa ligg gjenomsnittet på ansatte i offentlig sektor på vel 18 prosent. Og det norske statsbudsjettet er på 1.450 milliardar kroner, dobbelt så stort som det danske og det finske og ein halv gang så stort som det svenske, sjøl om Sverige har dobbelt så mange innbyggjarar som Noreg.
Det er altså i stort monn i offentleg sektor at alle desse flotte kvinnene finn levebrødet sitt, tenkjer eg. Der sit dei på kontor med alskens papirarbeid eller jobbar som lærarar og førskolelærarar. Og kvinnene er og på full fart inn i meir utradisjonelle og, i medie-samanheng, meir synlege yrke, som politifolk, advokatar og lækjarar, medan mannen vert meir og meit usynleg som arbeidarar, i det som er att av industri, som på sokkelen, som i veg- og tunnelarbeid og kva no mannfolk driv med i det nye og feminiserte, norske samfunnet. Og er det ein politimeister eller ein sjef i politiet som vert intervjua i mediene, kan ein vera ganske viss på at det er ei kvinne som er på skjermen.
Når det gjeld industri på fastlandet, er det jo i stor grad mannfolk frå Aust-Europa som jobbar der. I det postmoderne administrasjonssamfunnet forsvinn dei tradisjonelle mannfolkyrka og med dei den materielle produksjonen. Den delen som vert att av denne produksjonen, tek arbeidsinnvandrarar frå EU-land seg av, mens resten er overført til Kina. Ja, til og med mykje av fisken som vert fanga her i landet, vert sendt til Asia og kjem attende som fiskepinnar og annan prosessert mat. Fiskeripolitikken syter for at kystfiskaren og kystfisket vert borte og med det enda fleire mannlege arbeidsplassar. Fiskeoligarkane med kapital, med trålarar og industrifiske tek over og raserar ein næringsveg og ein kultur som har eksistert i hundrevis av år, slik ein fersk rapport frå Riksrevisjonen bær bod om. I staden skal kystfolk livnæra seg på turisme, på tusenvis av fritidsfiskarar frå EU-land som lastar opp fryseboksane i bilane sine med sjølfanga fisk og fraktar han sørover og heim til seg sjølv. Heile denne politisk styrde prosessen, der Ap og Høgre har gått i spissen med restan av politikarane vinglande etter, kan kallast for eit stort ran, ja, eit gigantisk tjuveri. Det er dei orda tidlegare stortingsmann Steinar Bastesen nyttar når han kjem inn på dette emnet.
Og som om ikkje dette var nok. Med kvinner i front går parti som MDG og Venstre, saman med dei politisk korrekte såpekokarane i SV, til åtak på den viktigaste industrien i Noreg, oljeindustrien, som dei vil erstatta med såkalla grøne næringar, kva no det vil seia, for å ”berga” klimaet på Kloden. Og ikkje ein einaste journalist i MSM har peiling eller vilje til å spørja kva i all verda desse grøne næringsvegane er for noko. Kan henda dei meiner vindmøller til lands og til havs, for å produsera dyr straum i det einaste landet i verda der bortimot 100 prosent av den elektriske straumen vert produsert av fornybar og utslippsfri vasskraft? Nemnde nokon absurd teater? Det vil vera rettare å kalla dette for pur galskap, men i bakvendtlandet Noreg representerar dei ”grøne” sjølve fornufta.
Så langt er det altså kome, tenkjer eg då eg er attende til utgangspunktet for denne tankefylte skituren. Og eg er ikkje aleine. Fleire av dei flotte og ski-glade kvinnene med sine velforma romper er og attende til parkeringsplassen, der dei tek av seg skiene, stikk dei inn i ski-posane og legg dei inn i bilane sine, før dei uanstrengd set seg inn i køyretøya og gir gass, medan eg, lemster og støl, såvidt greier å bøyga meg ned og med stor møde og slit får plassert meg bak rattet for å køyra ned og inn i den norske kvardagen. Inn i ein kvardag der ingen spør seg kva som er lagnaden til eit samfunn der mannen er i ferd med å verta statist.
Kjøp boken til Kjell Skartveit her!
